Agenda a Chofnodion

Ni ddatganwyd unrhyw gysylltiadau.

Y Cynghorydd Andrea Lewis – Aelod y Cabinet dros Dai ac Ynni

Nigel Williams – Pennaeth y Gwasanaethau Adeiladau Corfforaethol

Terri Shaw – Rheolwr Ynni

Roedd Andrea Lewis, Aelod y Cabinet for dros Dai ac Ynni, Nigel Williams, Pennaeth y Gwasanaethau Adeiladau Corfforaethol a Terri Shaw, Rheolwr Ynni, yn bresennol.  Aethon nhw drwy'r adroddiad gan dynnu sylw at y prif faterion ac ateb cwestiynau.

Daeth aelod o'r cyhoedd i'r cyfarfod a gofynnodd gwestiwn am ddatblygiadau tai preifat. Holodd a ellid newid rheolau cynllunio fel y byddai'n rhaid cyflawni sgôr effeithlonrwydd safonol a oedd yn cwmpasu ynni solar. Fe'i hysbyswyd mai Llywodraeth Cymru sy'n gyfrifol am reoliadau adeiladu, ac maent yn ystyried cynyddu safonau yn y dyfodol.  Nodwyd bod nifer o ddatblygwyr eisoes wedi cyflwyno sgôr effeithlonrwydd ynni uwch nag y mae gofyn iddynt ei wneud. 

Trafodwyd y prif faterion canlynol:

·       Adeiladwyr tai preifat - problem ynghylch  dichonoldeb a'r gallu i gyflawni gan fod datblygwyr yn y busnes hwn er mwyn gwneud elw. Mae'n gadarnhaol bod modd cynyddu safonau ond rhaid edrych ar hyn ochr yn ochr â gallu datblygwyr i'w cyflawni.

·       Soniwyd bod yr awdurdod am leihau ei effaith garbon.  Fe'i hysbyswyd bod gan yr awdurdod strategaeth carbon ers nifer o flynyddoedd. Sut rydym ym mesur hyn ar hyn o bryd? Mae canllawiau i'w cael mewn deddfwriaeth y mae'n rhaid i bob awdurdod eu dilyn, a chyfrifir ffigurau yn seiliedig ar hyn.  Ers 2010, mae Abertawe wedi lleihau ei hôl troed carbon 42% yn seiliedig ar y gofynion a roddwyd.

·       Nodwyd nad oes cyfeiriad uniongyrchol at gynhesu byd-eang yn yr adroddiad a ddarparwyd. Roedd y Gweithgor wedi synnu at hyn, gan ei fod yn cael ei grybwyll yn y Cynllun Corfforaethol a'r Cynllun Lles a Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol. Cydnabuwyd mai amryfusedd oedd hwn.

·       Nodwyd bod strategaethau eraill hefyd yn effeithio ar hyn, er enghraifft, strategaeth gweithio hyblyg yr awdurdod. Mae adroddiad Cyfoeth Naturiol Cymru am leihau carbon yn werth ei ddarllen.

·       Mae perygl y byddai'n aros am ganlyniad y Morlyn Llanw'n unig.  Dylai'r awdurdod ystyried ffyrdd eraill o gynhyrchu pŵer dŵr.  Cadarnhawyd bod ymchwilio i hyn wedi'i gynnwys yn y Cynllun Ynni Corfforaethol, fodd bynnag, nid yw'n syml ac ychydig iawn o gynnydd sydd wedi'i wneud. Un enghraifft yw tyrbin hydro posib yn y marina.  Mae'r awdurdod ar hyn o bryd yn edrych ar opsiynau drwy astudiaeth dichonoldeb ac yn cyfrifo'r gost i weld a fyddai hyn yn bosib.  Mae enghraifft o un bach preifat yng Nghoed Cwm Penllergaer. 

·       Mae pryderon am ynni gwynt a'r niwed tymor hir i'r amgylchedd.  Mae enghreifftiau'n cynnwys symiau mawr o goncrit yn cael ei rhoi yn y ddaear, cael gwared ar ardaloedd o fawn dilychwin sy'n atal dŵr rhag rhedeg, llygredd o ganlyniad i lorïau'n teithio nôl ac ymlaen o safleoedd.  Mae angen archwilio opsiynau eraill i ffermydd gwynt ar ben bryniau. Mae'r posibilrwydd o gael un enfawr ar lan y môr yn cael ei archwilio. Mae'r Gweithgor yn teimlo mai ynni solar yw'r ffordd ymlaen am lawer o resymau.

·       Hoffai'r Gweithgor weld yr awdurdod yn elwa o ffermydd ynni gwynt a solar.  Yr unig fudd ar hyn o bryd yw budd cymunedol.  Mae posibilrwydd y gall yr awdurdod gael paneli solar ar ei adeiladau yn y dyfodol ac agor ei ffermydd gwynt a'i ffermydd ynni solar ei hun.  Hoffai Aelodau'r Cabinet ddod ag adroddiad yn ôl i'r tîm craffu am hyn yn y dyfodol.

·       Mae Cynllun Ynni Corfforaethol yr awdurdod yn dweud y bydd yn ystyried cael ei gwmni ynni lleol ei hun. Teimla'r Gweithgor y byddai hyn yn ased mawr i bobl Abertawe.  Mae hyn yn ddarn enfawr o waith ac nid yw wedi dechrau eto.

·       Mae gan y Gweithgor ddiddordeb mewn dysgu mwy am Fenter Ynni'r awdurdod ac mae am wybod a yw hyn yn berthnasol i gartrefi'r cyngor neu i bob eiddo.   

·       Gofynnodd y Gweithgor am amserlen ar gyfer darparu gwybodaeth am brisio asedau. Cytunodd Aelod y Cabinet i ddarparu hyn ar ôl y cyfarfod. 

·       Gofynnodd y Gweithgor pam y mae gan gyn lleied o ysgolion baneli solar ar eu toeon. Eglurwyd bod hyn wedi'i ariannu gan gynllun Ynni Cymunedol y cyngor ac roedd yn dibynnu ar siâp, safle a chyflwr toeon, ac roedd hyn yn cyfyngu ar y nifer.

·       Trafodwyd strategaeth ynni gyffredinol yr awdurdod - y nod yw peidio â defnyddio tanwydd ffosil.  Mae cynllun gweithredu manwl, ond mae'n waith sydd ar y gweill.  Mae llawer y gallai'r awdurdod ei wneud pe bai gennym yr adnoddau.  Mae ffordd bell i fynd, ond diben y llwybr  hwn yw helpu pobl i leihau eu defnydd o danwydd ffosil.

·       Roedd Andrea Lewis, Aelod y Cabinet for dros Dai ac Ynni, Nigel Williams, Pennaeth y Gwasanaethau Adeiladau Corfforaethol a Terri Shaw, Rheolwr Ynni, yn bresennol.  Aethon nhw drwy'r adroddiad gan dynnu sylw at y prif faterion ac ateb cwestiynau.

·        

·       Daeth aelod o'r cyhoedd i'r cyfarfod a gofynnodd gwestiwn am ddatblygiadau tai preifat. Holodd a ellid newid rheolau cynllunio fel y byddai'n rhaid cyflawni sgôr effeithlonrwydd safonol a oedd yn cwmpasu ynni solar. Fe'i hysbyswyd mai Llywodraeth Cymru sy'n gyfrifol am reoliadau adeiladu, ac maent yn ystyried cynyddu safonau yn y dyfodol.  Nodwyd bod nifer o ddatblygwyr eisoes wedi cyflwyno sgôr effeithlonrwydd ynni uwch nag y mae gofyn iddynt ei wneud. 

·        

·       Trafodwyd y prif faterion canlynol:

·        

·       Adeiladwyr tai preifat - problem ynghylch  dichonoldeb a'r gallu i gyflawni gan fod datblygwyr yn y busnes hwn er mwyn gwneud elw. Mae'n gadarnhaol bod modd cynyddu safonau ond rhaid edrych ar hyn ochr yn ochr â gallu datblygwyr i'w cyflawni.

·       Soniwyd bod yr awdurdod am leihau ei effaith garbon.  Fe'i hysbyswyd bod gan yr awdurdod strategaeth carbon ers nifer o flynyddoedd. Sut rydym ym mesur hyn ar hyn o bryd? Mae canllawiau i'w cael mewn deddfwriaeth y mae'n rhaid i bob awdurdod eu dilyn, a chyfrifir ffigurau yn seiliedig ar hyn.  Ers 2010, mae Abertawe wedi lleihau ei hôl troed carbon 42% yn seiliedig ar y gofynion a roddwyd.

·       Nodwyd nad oes cyfeiriad uniongyrchol at gynhesu byd-eang yn yr adroddiad a ddarparwyd. Roedd y Gweithgor wedi synnu at hyn, gan ei fod yn cael ei grybwyll yn y Cynllun Corfforaethol a'r Cynllun Lles a Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol. Cydnabuwyd mai amryfusedd oedd hwn.

·       Nodwyd bod strategaethau eraill hefyd yn effeithio ar hyn, er enghraifft, strategaeth gweithio hyblyg yr awdurdod. Mae adroddiad Cyfoeth Naturiol Cymru am leihau carbon yn werth ei ddarllen.

·       Mae perygl y byddai'n aros am ganlyniad y Morlyn Llanw'n unig.  Dylai'r awdurdod ystyried ffyrdd eraill o gynhyrchu pŵer dŵr.  Cadarnhawyd bod ymchwilio i hyn wedi'i gynnwys yn y Cynllun Ynni Corfforaethol, fodd bynnag, nid yw'n syml ac ychydig iawn o gynnydd sydd wedi'i wneud. Un enghraifft yw tyrbin hydro posib yn y marina.  Mae'r awdurdod ar hyn o bryd yn edrych ar opsiynau drwy astudiaeth dichonoldeb ac yn cyfrifo'r gost i weld a fyddai hyn yn bosib.  Mae enghraifft o un bach preifat yng Nghoed Cwm Penllergaer. 

·       Mae pryderon am ynni gwynt a'r niwed tymor hir i'r amgylchedd.  Mae enghreifftiau'n cynnwys symiau mawr o goncrit yn cael ei rhoi yn y ddaear, cael gwared ar ardaloedd o fawn dilychwin sy'n atal dŵr rhag rhedeg, llygredd o ganlyniad i lorïau'n teithio nôl ac ymlaen o safleoedd.  Mae angen archwilio opsiynau eraill i ffermydd gwynt ar ben bryniau. Mae'r posibilrwydd o gael un enfawr ar lan y môr yn cael ei archwilio. Mae'r Gweithgor yn teimlo mai ynni solar yw'r ffordd ymlaen am lawer o resymau.

·       Hoffai'r Gweithgor weld yr awdurdod yn elwa o ffermydd ynni gwynt a solar.  Yr unig fudd ar hyn o bryd yw budd cymunedol.  Mae posibilrwydd y gall yr awdurdod gael paneli solar ar ei adeiladau yn y dyfodol ac agor ei ffermydd gwynt a'i ffermydd ynni solar ei hun.  Hoffai Aelodau'r Cabinet ddod ag adroddiad yn ôl i'r tîm craffu am hyn yn y dyfodol.

·       Mae Cynllun Ynni Corfforaethol yr awdurdod yn dweud y bydd yn ystyried cael ei gwmni ynni lleol ei hun. Teimla'r Gweithgor y byddai hyn yn ased mawr i bobl Abertawe.  Mae hyn yn ddarn enfawr o waith ac nid yw wedi dechrau eto.

·       Mae gan y Gweithgor ddiddordeb mewn dysgu mwy am Fenter Ynni'r awdurdod ac mae am wybod a yw hyn yn berthnasol i gartrefi'r cyngor neu i bob eiddo.   

·       Gofynnodd y Gweithgor am amserlen ar gyfer darparu gwybodaeth am brisio asedau. Cytunodd Aelod y Cabinet i ddarparu hyn ar ôl y cyfarfod. 

·       Gofynnodd y Gweithgor pam y mae gan gyn lleied o ysgolion baneli solar ar eu toeon. Eglurwyd bod hyn wedi'i ariannu gan gynllun Ynni Cymunedol y cyngor ac roedd yn dibynnu ar siâp, safle a chyflwr toeon, ac roedd hyn yn cyfyngu ar y nifer.

·       Trafodwyd strategaeth ynni gyffredinol yr awdurdod - y nod yw peidio â defnyddio tanwydd ffosil.  Mae cynllun gweithredu manwl, ond mae'n waith sydd ar y gweill.  Mae llawer y gallai'r awdurdod ei wneud pe bai gennym yr adnoddau.  Mae ffordd bell i fynd, ond diben y llwybr  hwn yw helpu pobl i leihau eu defnydd o danwydd ffosil.

·       Mae gan yr awdurdod gyllideb ddyranedig fach ar gyfer ynni adnewyddadwy.  Dyrannwyd £200,000 i'r tîm corfforaethol yn 2017/18 a oedd yn cynnwys ynni adnewyddadwy.  Mae'n rhaid gwerthuso pob prosiect gan fod yn rhaid i'r achos busnes fod yn un da cyn y gellir bwrw ymlaen â hyn.     

Gofynnir i Gynghorwyr drafod y casgliadau sy'n codi o'r sesiwn hon i'w cynnwys yn llythyr y Cynullydd at Aelod y Cabinet:

a) Beth hoffech ei ddweud am y mater hwn wrth Aelod y Cabinet yn llythyr y Cynullydd (beth yw'ch casgliadau sy'n codi o'r sesiwn hon)?

b) Oes gennych unrhyw argymhellion sy'n codi o'r sesiwn hon i Aelod y Cabinet?

c) Oes unrhyw faterion eraill sy'n codi o'r sesiwn hon yr hoffech dynnu sylw Pwyllgor y Rhaglen Graffu atynt?

Trafododd y Gweithgor gynnydd a daethpwyd i'r casgliadau canlynol:

1. Dylai fod mwy o ffocws ar gynhesu byd-eang.  Dyna pam rydym yn gwneud yr holl waith hyn gydag ynni adnewyddadwy.
2. Hoffai weld pobl Abertawe'n elwa o unrhyw gynlluniau ynni adnewyddadwy newydd gan gynnwys cynllunio a chynlluniau datblygu tai.
3. Fe'i hanogir i glywed bod yr awdurdod yn ystyried nifer o gynlluniau ynni adnewyddadwy ar hyn o bryd.  Mae'n teimlo bod 'Cartrefi fel Gorsafoedd Pŵer' yn ffordd dda o gael pobl allan o dlodi.
4. Dylai Llywodraeth Cymru ddarparu ysgogiadau i sefydliadau gynhyrchu eu hynni eu hunain gan mai micro-gynhyrchu yw'r ffordd ymlaen.
5. Dylai'r awdurdod ystyried cyflwyno gwybodaeth am effeithlonrwydd ynni i'r cyhoedd, er enghraifft, ar-lein.  Awgrymodd hefyd y dylid darparu gwybodaeth i denantiaid newydd. 
6. O ran ynni solar, mae'r Gweithgor yn teimlo ei bod hi'n bwysig i'r awdurdod ystyried cynhyrchedd ffermydd gwynt a phaneli solar a'u heffaith ar yr amgylchedd naturiol os yw'n penderfynu bwrw ymlaen â phrynu ei rai ei hun.
7. Mae gan y Gweithgor bryderon am ynni gwynt.  Yr opsiwn mae'n ei ffafrio yw paneli solar (yn amodol ar ganiatâd cynllunio).
8. Dylai’r awdurdod ystyried ffyrdd eraill o ddefnyddio mwy o bŵer hydro yn lle aros am ganlyniad cynnig y morlyn llanw.  Er enghraifft, gellid cyflwyno cynlluniau anogaeth.
9. Mae'r Gweithgor yn gwybod bod rhai ysgolion wedi elwa o osod paneli solar ar doeon yr ysgol ac mae'n teimlo y dylai'r cyngor annog ysgolion eraill ac adeiladau cymunedol i fanteisio ar y cyfle hwn.
10. datblyguMae'r Gweithgor yn teimlo y dylai'r Llywodraeth genedlaethol fod yn pennu gofynion ar yr holl dai newydd sy'n cael eu hadeiladu - tai preifat a thai cyngor - i annog cynhyrchu a chadw ynni. 
11. Y buddsoddiad mwyaf yn Abertawe ar hyn o bryd yw'r Fargen Ddinesig.  Mae angen ystyried sut bydd ynni adnewyddadwy'n cael ei gynnwys yn hyn a hefyd sut bydd Abertawe'n ymdrin â'r galw mwy am ynni ar gyfer y Fargen Ddinesig. 
12. Yng nghyllideb 2017/18, ariannwyd tîm datblygu corfforaethol a oedd yn cynnwys ynni adnewyddadwy, ond mae angen meddwl am adnoddau ar gyfer y dyfodol.  Mae angen mwy o adnoddau wrth i'r adran hon dyfu o ran cyfrifoldeb, er mwyn iddi fod yn gynaliadwy. 
13. Mae'r Gweithgor yn ymwybodol bod nifer o brosiectau newydd ar y gweill ac mae'n credu unwaith bydd y prosiectau hyn ar waith, y dylid cynnal gweithgor dilynol oherwydd bydd llawer mwy i graffu arno.

Yn dilyn y cyfarfod hwn:

·       Bydd Cynullydd y Gweithgor yn anfon llythyr at Aelod y Cabinet sy’n crynhoi'r drafodaeth ac yn amlinellu barn ac argymhellion y gweithgor.