Lleoliad: O bell drwy Microsoft Teams. Cyfarwyddiadau
Cyswllt: Gareth Borsden (01792) 636824
Rhif | Eitem |
---|---|
Croeso Cofnodion: Croesawodd
Archifydd y Sir ac Aelodau'r Pwyllgor Louise Fleet,
Arglwydd Raglaw newydd Gorllewin Morgannwg a Chadeirydd y Cyd-bwyllgor Archifau
i'w chyfarfod cyntaf. |
|
Datgeliadau o fuddiannau personol a rhagfarnol. Cofnodion: Yn unol â'r Côd Ymddygiad a fabwysiadwyd gan y ddau awdurdod, ni
ddatganwyd unrhyw fuddiannau. |
|
Cymeradwyo a
llofnodi cofnodion y cyfarfod(ydd) blaenorol fel cofnod cywir Cofnodion: Penderfynwyd cymeradwyo cofnodion Pwyllgor Archifau Gorllewin Morgannwg a gynhaliwyd ar 13 Mawrth 2020 yn gofnod cywir |
|
Adroddiad Archifydd y Sir. PDF 349 KB Cofnodion: Cyflwynodd yr
Archifydd Sirol adroddiad a oedd yn amlinellu gwaith y Gwasanaeth Archifau ar y
Cyd rhwng mis Mawrth a mis Awst 2020. COVID-19 Cyfeiriodd at yr
effaith sylweddol y mae'r pandemig wedi'i chael ar y
gwasanaeth ers i'r cyfyngiadau symud gael eu gorfodi ar draws y wlad ym mis
Mawrth. Rhoddodd fanylion
am y camau a gymerwyd gan staff y Ganolfan Ddinesig drwy gydol y cyfnod i
sicrhau bod y casgliadau'n ddiogel. Nododd hefyd sut yr oedd swyddogion yn
parhau i ymateb i ymholiadau drwy'r post/e-bost ac wedi ehangu, datblygu a
gwella'r gwasanaethau ar-lein ac allbwn cyfryngau cymdeithasol. Amlinellodd, ar
ôl misoedd lawer o fod ar gau ac ymgymryd â'r asesiadau risg perthnasol,
ymgynghoriadau ag undebau llafur ac addasiadau ffisegol angenrheidiol i'r
ystafell chwilio, fod y gwasanaeth yn bwriadu ailagor ar 29 Medi mewn modd
diwygiedig gyda chapasiti llawer llai, 'apwyntiad yn
unig', ar gyfer ymwelwyr a'i fod wedi newid y cofnodion sydd ar gael yn
sylweddol oherwydd bod y rheolau a'r rheoliadau ynghylch cadw pellter
cymdeithasol ar waith. Dangoswyd ffilm fer
a gynhyrchwyd i ail-lansio darpariaeth yr Archifau ledled Cymru i'r Pwyllgor. Byddai'r ffilm
hon a'r cyhoeddusrwydd cysylltiedig ar-lein ac ar gyfryngau cymdeithasol yn
cael eu lansio'n fuan i hyrwyddo ailagor y gwasanaeth. Mae ailagor yr
Archifau yn Sefydliad y Mecanyddion yng
Nghastell-nedd yn parhau'n anos oherwydd cynllun yr adeilad. Cynhelir
trafodaeth lawn gyda Chymdeithas Hynafiaethwyr a Chyngor Castell-nedd Port
Talbot yn y dyfodol. Allgymorth y
Gwasanaeth Rhoddodd fanylion
pellach ar y gwaith a wnaed gan Swyddogion yn ystod cyfnod y cyfyngiadau symud
fel yr amlinellwyd yn yr eitem flaenorol a nododd yn benodol y ffilmiau yr oedd
y gwasanaeth wedi'u creu a'u postio ar-lein. Roedd rhai o'r rhain yn
gysylltiedig â dyddiadau pwysig a ddigwyddodd yn ystod y cyfyngiadau fel
diwrnod VE ac wythnos ffoaduriaid. Roedd y rhain wedi bod yn boblogaidd iawn
gyda'r cyhoedd. Gellir gweld y
fideos drwy ddilyn y ddolen ganlynol: https://www.facebook.com/pg/WestGlamorganArchives/videos/ Amlinellodd hefyd
fod tiwtorialau hanes teuluol un i un hefyd wedi'u ailgychwyn drwy'r llwyfan 'Teams' ar-lein. Amlinellwyd hefyd
yr wybodaeth ar-lein sydd ar gael i blant ysgol mewn perthynas â Blitz Abertawe a 'Fictoriaid
Cyfoethog a Thlawd'. Mae angen hyrwyddo a hysbysebu'r adnoddau hyn yn briodol i
ysgolion yn y ddau awdurdod. Creu Adnoddau Addysgu sy'n ymwneud â chysylltiad Cymru â'r Fasnach
Caethwasiaeth. Amlinellodd y
trafodaethau a'r paratoadau parhaus ar gyfer datblygu adnoddau addysgu ar gyfer
astudio cysylltiadau hanesyddol Cymru â masnach caethwasiaeth a'i rhan yn
natblygiad yr Ymerodraeth Brydeinig. Gosododd hyn yng nghyd-destun digwyddiadau
byd-eang sydd wedi digwydd dros y misoedd blaenorol ac amlinellodd yr adolygiad
parhaus o enwau strydoedd/cerfluniau etc. sy'n digwydd yn Abertawe. Amlinellodd fod
Llywodraeth Cymru hefyd wedi sefydlu gweithgor i adolygu cwricwlwm hanes Cymru
i ymgorffori mwy o ymwybyddiaeth o'n rhan hanesyddol ym masnach caethweision
Prydain a rhan Cymru yn yr Ymerodraeth Brydeinig. Nod y pecyn addysgu newydd yw cyd-fynd â'r
adolygiad o'r ddarpariaeth hanes dros y blynyddoedd nesaf. Amlinellodd rai
ffeithiau hanesyddol diddorol ar lafar gan yr archifau yn yr adnoddau addysgu
drafft sy'n dangos sut yr oedd pobl dduon yn byw yn ne Cymru mor gynnar â 1687
yng Nghaerdydd a 1801 yn Abertawe. Adroddiad Blynyddol yr Archifydd Sirol Amlinellodd fod
yr adroddiad blynyddol wedi'i lunio a'i gyhoeddi ar-lein ym mis Mai. Roedd
copïau wedi'u dosbarthu'n electronig i Aelodau'r Pwyllgor. Gellir gweld yr
adroddiad ar-lein yn: https://www.abertawe.gov.uk/article/8511/Adroddiad-Blynyddol-Archifydd-y-Sir Defnydd o'r gwasanaeth Amlinellodd fod cau'r cyfleusterau oherwydd y pandemig
yn amlwg wedi lleihau ffigurau ymwelwyr ar y safle yn sylweddol ond bod
gweithgarwch a gwerthiannau ar-lein wedi dal i fyny'n
dda o ystyried yr amgylchiadau. Achrediad yr Archifau a Fframwaith Polisi Diwygiedig Adroddodd ar statws y gwasanaeth mewn perthynas â chanfyddiadau'r
adolygiad canol tymor o achrediad yr Archif fis Tachwedd diwethaf ac yn dilyn
trafodaethau yn y cyfarfod diwethaf ym mis Mawrth. Mae darpariaeth hirdymor
cyfleuster archifau yn Abertawe yn parhau i fod yn bryder gwirioneddol, ond
gall llunio cynllun dros dro ar gyfer adleoli'r archifau, a chytuno arno,
fodloni'r Panel Achredu yn y cyfamser. Adroddwyd bod adroddiad gan Gyngor Abertawe ar ddyfodol y Ganolfan
Ddinesig eisoes wedi'i ohirio am rai misoedd oherwydd pandemig
COVID. Amlinellodd aelodau Cyngor Abertawe y gellir galw'r adroddiad perthnasol gerbron
y Pwyllgor Craffu, yn enwedig i archwilio'r cynlluniau ar gyfer y dyfodol o ran
parhau i ddarparu Gwasanaeth Archifau cyhoeddus a lle storio addas ar gyfer
casgliadau'r archif. Amlinellodd Archifydd y Sir ei fod wedi parhau i drafod yr opsiynau posib
yn ystod y cyfnod dan gyfyngiadau symud ar gyfer storio'r casgliadau dros dro
mewn dau safle yn Archifau Morgannwg yng Nghaerdydd ac Archifau Richard Burton
ym Mhrifysgol Abertawe. Ni fyddai'r un
o'r cyfleusterau hyn yn gallu storio casgliadau archif Gorllewin Morgannwg yn
eu cyfanrwydd, ond pwysleisiodd Archifydd y Sir bwysigrwydd storio'r cofnodion
yn ddiogel ac yn yr amodau amgylcheddol cywir. Nododd, er bod llai o gofnodion
ar gael i'r cyhoedd am gyfnod o amser, er nad yn ddelfrydol, fod hyn yn llai
pwysig na'u cadw'n ddiogel i'w defnyddio gan genedlaethau'r dyfodol. Adroddodd na allai'r naill archif na'r llall gynnwys y cofnodion yn
barhaol heb waith adeiladu cyfalaf sylweddol, y byddai angen i'r ddau awdurdod
gyfrannu ato. Yn achos Archifau
Morgannwg, byddai hyn yn gofyn am adeiladu estyniad ar gyfer eu ystorfa yng
Nghaerdydd. Ystyriwyd bod yr opsiwn hwn o fuddsoddiad cyfalaf y tu allan i
ardaloedd y ddwy awdurdod lleol yn annerbyniol gan aelodau'r pwyllgor ac yn
annhebygol iawn o gael ei gymeradwyo gan aelodau etholedig y naill awdurdod
neu'r llall. Amlinellodd fod adolygiad pellach i fod i gael ei ystyried ymhen deufis,
a'r golled bosib i enw da'r gwasanaeth pe bai'r achrediad yn cael ei ddirymu a
goblygiadau hyn ar allu'r gwasanaeth i wneud cais am arian allanol. Nododd, oherwydd COVID a'r oedi a amlinellir
uchod, y gellid gofyn am fwy o amser gan y Panel Achredu i drafod a datblygu datrysiad. Trafododd aelodau'r Pwyllgor y materion, gan amlinellu a chadarnhau eu
cefnogaeth i ddatblygu cyfleuster lleol newydd neu, yn y sefyllfa waethaf, ei
adleoli dros dro fel yr amlinellwyd uchod gan Archifydd y Sir tra datblygir
cyfleuster newydd. Amlinellodd yr Archifydd Sirol ofyniad arall gan y Panel Achredu, sef bod
y Panel yn gofyn am gyfuno nifer o bolisïau'r Gwasanaeth Archifau annibynnol
hyd yma mewn un ddogfen gydlynol. Roedd
hwn ynghlwm yn Atodiad 2 yr adroddiad. Penderfynwyd cymeradwyo a
mabwysiadu'r polisïau diwygiedig fel yr amlinellir yn Atodiad 2 yr adroddiad. Mynediad at Gasgliadau Archifau Amlinellodd yr Archifydd Sirol y rhestr o archifau a dderbyniwyd gan y
Gwasanaeth yn ystod y chwarter ac adroddodd arnynt. Cyfeiriodd yn benodol at gasgliad pwysig sy'n ymwneud ag Ystâd Ynyscedwyn
yng Nghwm Tawe yr oedd y gwasanaeth wedi llwyddo i'w gaffael yn ystod y cyfnod
cloi. Mae'r casgliad, y mae rhai ohonynt yn dyddio'n ôl i'r 16eg ganrif, o
bwysigrwydd hanesyddol lleol aruthrol ac mae'n taflu goleuni newydd ar hanes
Cwm Tawe uchaf. |